Ogród sensoryczny to taki, który angażuje wszystkie zmysły. Idąc wieczorem na spacer po parku, kiedy wzrok zawodzi w ciemnościach, a pozostałe zmysły się wyostrzają, organizm musi polegać na słuchu i węchu. Taki ogród działa terapeutycznie i edukacyjnie, pobudzając percepcję otoczenia całym sobą. Ogrody sensoryczne tworzone są z myślą o osobach niepełnosprawnych, ale chętnie korzystają z nich także pozostali amatorzy aktywnego wypoczynku. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby we własnym ogrodzie stymulować zmysły w przestrzeni domowej.
Ogród sensoryczny powinien być zaprojektowany tak, aby aktywować wszystkie pięć zmysłów: węch, wzrok, dotyk, słuch i smak. Dodatkowo ścieżki i mała architektura powinny być dostosowane do wózków inwalidzkich. Przykładem dostosowania małej architektury mogą być podniesione rabaty lub tablice informacyjne z alfabetem Braille’a.
Projektowanie ogrodu sensorycznego
Taki ogród to wyjątkowa przestrzeń, w której możesz odkrywać bogactwo i piękno przyrody wszystkimi swoimi zmysłami. Tradycyjnie aranżacja ogrodu skupia się na wrażeniach wzrokowych, tymczasem jest to przestrzeń, którą można odbierać także innymi zmysłami – np. słuchać szumu drzew i śpiewu ptaków, dotykać różnych faktur liści i kwiatów czy smakować jadalne części roślin.
Eksperci od architektury krajobrazu przekonują, że najlepszym i najłatwiejszym sposobem aranżacji ogrodu jest podział terenu na pięć części, z których każda będzie oddziaływała najmocniej na konkretny zmysł człowieka. W ogrodzie sensorycznym powinny znaleźć się więc zakątki pobudzające wzrok, słuch, węch, smak i dotyk. Najlepiej, aby system ścieżek wyłożony został różnymi materiałami (np. żwir, kora, płytki czy kostka), dzięki czemu użytkownik świetnie zorientuje się, że przenosi się z jednej części ogrodu do drugiej.
Rośliny stymulujące zmysły
Ogród sensoryczny może być podzielony na strefy, gdzie rośliny dobrane są odpowiednio do zmysłu, na który dana część ma w szczególny sposób oddziaływać. Np. w części dedykowanej zmysłowi wzroku powstaje wyjątkowa przestrzeń dzięki kolorom roślin, które zmieniają się w trakcie roku, a także dzięki ukształtowaniu terenu, ciekawej małej architekturze czy rzadko spotykanym gatunkom roślin.
W części poświęconej zmysłowi węchu powinny znaleźć się rośliny, które przyciągną każdego swoją niesamowitą wonią i będzie tam można trafić z zamkniętymi oczami. Aromaterapia w ogrodzie wpływa na zdrowie i nastrój. Zapachy działają antydepresyjnie, uspokajająco, odprężająco, pobudzająco, a nawet usprawniają myślenie.
Dźwięki natury w ogrodzie
Natomiast zmysł słuchu nasyci się w miejscu, gdzie będzie fontanna lub oczko wodne z kaskadą wodną. Rozlokowane wokół karmniki przyciągną ptaki. W tej części nie może zabraknąć domków dla owadów, by można było usłyszeć ich bzyczenie. Jednym z najpopularniejszych rozwiązań terapeutycznych możliwych do zastosowania we własnym ogrodzie jest kaskada wodna. Naturalny dźwięk delikatnie spływającej wody może działać na nas kojąco i relaksująco po ciężkim dniu pracy. Jeśli mieszkamy w miejscu, gdzie dokucza nam hałas z miasta, kaskada wodna może zapewnić chwilę odprężenia i odpoczynku w atmosferze ciszy i spokoju.
Zmysłowe doznania w ogrodzie
Zmysł dotyku uaktywnimy w miejscach, gdzie można bez problemu podejść lub podjechać wózkiem, by dotknąć. Ta część musi być wyposażona w rośliny o różnych fakturach, by dostarczać dotykającym jak najwięcej doznań. Strefa dedykowana zmysłowi smaku powinna obfitować w drzewka i krzewy owocowe, warzywa, zioła czy kwiaty – wszystkie jadalne.
W ogrodach sensorycznych można prowadzić terapię zajęciową polecaną jako uzupełnienie tradycyjnego leczenia chorób psychofizycznych – pod kierunkiem wykwalifikowanego terapeuty. Metoda opiera się na koncepcji powrotu do natury, obserwacji procesów zachodzących w przyrodzie, w tym wegetacji roślin czy ich pielęgnacji. Ogród terapeutyczny powinien być bezpieczny i dostępny dla wszystkich bez względu na zaawansowanie choroby czy niepełnosprawności.
Integracja zmysłów w ogrodzie
Terapia przez ogrodnictwo jest źródłem pozytywnych emocji. Pomaga zmniejszyć stres i zmęczenie, pozwala na ćwiczenie cierpliwości czy wytrwałości. Zdaniem specjalistów, udział w terapii może pacjentom podnieść samoocenę, gdy ich prace przynoszą widoczne efekty. Hortiterapia pomaga w nawiązywaniu kontaktów i współpracy z grupą, wykorzystywana jest także w rehabilitacji zawodowej i resocjalizacji.
Ogród jako miejsce relaksu integruje zmysły. Ze względu na to, że można w nim wszystko dotknąć, powąchać, posmakować i usłyszeć, może być wykorzystany w terapii, edukacji, integracji społecznej albo jako element krajobrazu miejskiego. Jest to szczególnie istotne dla osób, które właśnie doświadczyły upośledzenia któregoś ze zmysłów lub potrzebują stymulacji konkretnego. Z uwagi na integrację zmysłów jest to jedyny w swoim rodzaju ogród dla osób niewidomych.
Grupą, która bardzo dużo czerpie z ogrodów sensorycznych są dzieci. Ogrody sensoryczne w ich przypadku służą nie tylko zabawie. Maluchy odkrywają w nich fascynujący świat przyrody i uczą się rozróżniać różne zmysły, co rozwija ich percepcję i zdolności poznawcze. W takim ogrodzie mogą z bliska obserwować rozwijające się rośliny, dotykać ich i badać, co pozytywnie wpływa na rozwijanie zmysłu dotyku oraz kreatywności. Stymulacja innych zmysłów, takich jak słuch i wzrok pomaga dzieciom rozwijać się intelektualnie.
